تێڕوانینێکی گشتی لە ناوەندەکانی دەستبەسەرکردن و لێکۆڵەرانی کۆماری ئیسلامی
بەرهەمهێنەر: شۆرش موهی
لە کاتی دەستگیرکردن یان دەستبەسەرکردن دا تۆمەتبار دەگوازرێتەوە بۆ شوێنێک کە پێی دەوترێت ناوەندی دەستبەسەرکردنی کاتی بۆ تەواوکردنی دۆسیە و ناردنی بۆ دادگا بۆ دەرکردنی بڕیار. ناوەندەکانی دەستبەسەرکردن لە ئێراندا دابەشکراون بەسەر دەستبەسەرگەی سوپای پاسداران، ناوەندی دەستبەسەرکردنی پۆلیس، و ناوەندی دەستبەسەرکردنی ناوەندی و ئەمنیی.
لە هەریەکەیاندا بەپێی جۆری تۆمەتەکە، لێپرسینەوە لەگەڵ تۆمەتبار دەکرێت و لەلایەن لێکۆڵینەوە یان ئەفسەری لێکۆڵینەوە لێپرسینەوەی لەگەڵ دەکرێت.
ڕەنگە پوختترین پێناسەی لێکۆڵەر و ناوەندی دەستبەسەرکردن لەم چەند ڕستەیە کورت بکرێتەوە، بەڵام لە سیستەمی دیکتاتۆری و ئایینی ئاڕاستەکراودا مانای تۆمەتبار و لێپرسینەوە هاوشێوەی ڕاوکردن و ڕاوچییە.
لە شوێنێک کە مرۆڤ لە هەموو دەسەڵاتی جەستەیی و دەروونی قەدەغە کراوە و هیچ کۆنتڕۆڵێکی بەسەر ژیانی و تەنانەت جەستەی خۆیدا نەبێت، هیچ پێناسەیەک ناتوانێت وەسفی بکات.
بەپێی بینینی شەخسی و ڕاپۆرتەکانی دەستبەسەرکراوان لە ناوەندەکانی دەستبەسەرکردن لە سپای پاسداران و هەواڵگری، بوونی ژۆرە بچووکەکان کە بە ژووری گڵکۆ ناسراون لە نێو دەستگیرکراوەکاندا ئاشکرا بووە.
ڕەهەندی خەمڵێنراوی ئەم ژوورانە، کە یەک مەتر چوارگۆشە و یەک مەتر لە سەقفەوە تا زەوییە، و هەمان درێژی و پانی، زیندانییەکە ناچارە بۆ ماوەی چەند کاتژمێرێک قاچی بڕاو دابنیشێت.
خراپترین جۆری ئەشکەنجە بۆ ئەو کەسانەی کە نەیانبینیوە لەوانەیە ئەشکەنجەی جەستەیی بێت، بەڵام ئەشکەنجەدانی سیستماتیکی ڕۆح، کە لەلایەن کەسانێکەوە بینراوە کە تووشی سادیزمی درێژخایەنی دەستدرێژی جەستەیی بوون، کە دەگەنە ڕژانی دەروونی کاتێک ئەشکەنجە دەدرێن و کەسی ئەشکەنجەدراو ببینە هیچ ڕێگەیەک نییە بۆ تێگەیشتن یان ئارام بوونە وەی ڕۆحی.
وەزارەتی ئیتلاعات، سپای پاسدارانی ئینقلابی ئیسلامی، ئیتلاعاتی هێزە ئینتزامییەکان و پۆلیسی ئەمنیەتی هەریەکەیان بە جیا لە شارە جیاجیاکانی کوردستان دەستبەسەرگەی نهێنییان هەیە.
ڕێکخراوی ئیتلاعاتی سپای پاسداران لە هەریەک لە پارێزگاکانی ئازەربایجانی غەربی، کوردستان، کرماشان و ئیلام لە پایتەختەکانی ئەو پارێزگایە چەندین دەستبەسەرگەی نهێنی هەیە و تا ئێستا شوێنی هەندێکیان دیاری نەکراوە.
هه ڕوه ها وه زاره تی ڕاگه یاندن له هه ڕ یه ک له ناوه نده کانی پارێزگاکاندا ده ستبه سه ڕگه ڕی ناوه ندی هه یه ، که به گشتی ته واوی ڕاگیراوانی ناوچه جیاجیاکان ده گوازرێنه وه بۆ ئه م ده ستبه سه ڕگه ناوه ندیانە و لێکۆڵینه وه یان له گه ڵدا ده کرێت.
هەروەها بەشی زانیاری هەر شارێک لە ئۆفیسەکەیدا ناوەندێکی بچووکی دەستبەسەرکردنی هەیە، کە لە دۆخی نائاساییدا بەکاردێت، بۆ نموونە لە حاڵەتەکانی ناڕەزایەتی سەر شقامەکان شەقامەکان، مانگرتن لەسەر بارودۆخی ژیان، و حاڵەتی هاوشێوە، کە زۆرجار دەبێتە هۆی دەستگیرکردنی بەکۆمەڵی هاووڵاتیان.
جگە لە بارەگاکانی ئەم دامەزراوە سەربازییە ئەمنییە، ناوەندەکانی دەستبەسەرکردنی سوپای پاسداران ویلاکانی ناوچە نیشتەجێبوونەکانیش لەخۆدەگرن، کە وەک ناوەندی دەستبەسەرکردن بۆ لێکۆڵینەوە لە هاووڵاتیانی بیانی و دۆسیەی زۆر نهێنی بەکاردەهێنرێن.
هەموو شانەکانی دەستبەسەرکردنی زانیاری هیچ پەنجەرەیەکیان نییە. تەنها لە سەربانی ئەم ژوورانە کەناڵی دەرچوونی هەوا نیە.
لە ڕێگەی تێبینی کەسی و لە قسەی هەندێک کەسەوە کە ماوەیەک لەم دەستبەسەرکردنانەدا بەسەر بردووە، گەیشتوینەتە ئەو باوەڕەی کە دەستبەسەرکردنی سوپای پاسداران و ئیتلاعات لە شارەکانی کوردستان لە پیسترین و مەترسیدارترین دەستبەسەرکردنی وەزارەتی هەواڵگری لە ئێرانن.
ئاودەست و حەمامەکانی هەر یەکێک لەم شانانە لە ڕادەبەدەر نەگونجاون و بەتانی پیس بۆ دەستگیرکراوەکان دابین کراوە.
لەم نێوەندەدا لێکۆڵەران ئەشکەنجەی جەستەیی ئەنجام دەدەن کە کەرامەت و کەسایەتی مرۆڤ پێشێل دەکات. ڕوتکردنەوەی تۆمەتبار، هەڕەشەی دەستدرێژی سێکسی، هەڵواسینی قورسایی بە ئەندامی زاوزێی پیاوان، دەست درێژکردن بۆ ژنان و دەست لێدانی جەستەیان لەلایەن لێکۆڵەرە پیاوەکانەوە، ئەشکەنجەی سەرەکی جەستەیی و دەروونین کە بۆ ناچارکردنی دانپێدانانی زۆرە ملێ زۆرینەی تۆمەتبارانی سیاسی و نەیارانی کۆماری ئیسلامی بەکاردەهێنرێن. بەم جۆرە تێبینیانە مرۆڤ دەتوانێ لە قوڵایی کارەسات لە زیندان و گرتنگەکانی کۆماری ئیسلامی تێبگات.
لە ١٧ی بەفرانباری ساڵی ١٤٠١" ئەرسلان دیوارگەر، هاووڵاتییەکی خەڵکی دیواندەرە، دوای بانگهێشتکردنی بۆ ئیتلاعاتی سنە، دەستبەسەر و بۆ شوێنێکی نادیار گوازرایەوە، ئەویش بە سەیرکردنی وێنەکانی پێش و دوای ئازادکردن، دەتوانن ببینن ئەو ئەشکەنجە دەروونی و جەستەییانەی کە ئەم مرۆڤیان زۆر گۆڕیوە. ڕەنگە بە هۆی هۆکاری ئەمنی و هەڕەشەی هێزە ئەمنییەکان هیچ کامیان نەتوانن شایەتحاڵی بدەن، بەڵام تێبینی کەسی و چاوپێکەوتن لەگەڵ کەسانێک کە لە زیندان ئازاد کراون، وامان لێدەکات باوەڕمان بەوە هەبێت کە کۆماری ئیسلامی ئێران لە زیندان و ناوەندەکانی دەستبەسەرکردندا تاوانێکی خەیاڵنەکراو ئەنجام دەدات کە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی نابێت بێدەنگ بن.
ڕێکخراوی مافی مرۆڤی هانا