بر اساس گزارش همکاران سازمان حقوق بشر هانا: زندان مرکزی سلماس، یکی از مراکز بازداشت مهم در شمال‌غرب ایران، به نمادی از نقض سیستماتیک و گسترده حقوق بشر تبدیل شده است. گزارش‌های مستند از منابع معتبر، نشان‌دهنده شرایط غیرانسانی حاکم بر این زندان است که نه‌تنها اصول اولیه حقوق بشر، بلکه حتی قوانین داخلی جمهوری اسلامی ایران را نیز نقض می‌کند.
۱. وضعیت بهداشت و خدمات اولیه:
خرابی شدید سرویس‌های بهداشتی: سرویس‌های بهداشتی زندان به‌شدت فرسوده و غیرقابل استفاده هستند. نبود سیستم فاضلاب استاندارد منجر به آلودگی گسترده محیط و شیوع بیماری‌های عفونی در میان زندانیان شده است.
زندانیان به حداقل امکانات بهداشتی نظیر صابون، دستمال کاغذی، و مواد ضدعفونی‌کننده دسترسی ندارند. نظافت محیط‌های عمومی زندان بسیار محدود و غیرسیستماتیک انجام می‌شود.
آب مصرفی زندان فاقد استانداردهای بهداشتی بوده و موجب بروز بیماری‌های گوارشی، پوستی و عفونی شده است. بسیاری از زندانیان به آب آلوده وابسته‌اند و توانایی تهیه آب سالم را ندارند.
٢: وضعیت تغذیە و سلامت:
غذاهای ارائه‌شده فاقد ارزش غذایی کافی هستند. وعده‌های غذایی اغلب شامل مواد فاسد یا تاریخ گذشته بوده و از نظر تغذیه‌ای بسیار ضعیف است. سوءتغذیه در بین زندانیان به یک بحران جدی تبدیل شده است.
زندانیان بیمار از دسترسی به پزشکان متخصص و داروهای ضروری محروم هستند. بیمارانی که نیاز به مراقبت‌های فوری دارند، عمدتاً نادیده گرفته می‌شوند که منجر به وخامت وضعیت جسمانی و حتی مرگ برخی از آنان شده است.
۳: ازدحام بیش از حد و شرایط غیرانسانی:
تعداد زندانیان چندین برابر ظرفیت استاندارد این زندان است. این ازدحام منجر به گسترش بیماری‌های مسری، خشونت درون زندان، و افزایش مشکلات روانی در میان زندانیان شده است.
نبود امکانات گرمایشی و آب گرم: در فصل‌های سرد، سیستم‌های گرمایشی کارایی لازم را ندارند و زندانیان مجبور به تحمل سرمای شدید هستند. همچنین آب گرم برای شست‌وشو و بهداشت شخصی به‌ندرت در دسترس است.
۴: رفتارهای غیرانسانی و نقض کرامت انسانی:
توهین، تحقیر و شکنجه روانی مأموران زندان، به‌ویژه سربازان و مسئولان مستقر، با زندانیان به‌گونه‌ای تحقیرآمیز رفتار می‌کنند و خود را در موقعیت “برتر” و “قدرت مطلق” می‌بینند. فحاشی و توهین‌های مداوم به بخشی از زندگی روزمره زندانیان تبدیل شده است.
رفتار تحقیرآمیز با خانواده‌های زندانیان: در روزهای ملاقات، خانواده‌ها با رفتارهای غیرانسانی و توهین‌آمیز مواجه می‌شوند. آنان مانند برده بازرسی شده و با تحقیر از سوی مسئولان زندان روبه‌رو می‌شوند.
۵: فساد سازمان‌یافته درون زندان:
توزیع مواد مخدر توسط مسئولان زندان: شواهد نشان می‌دهد که مواد مخدر توسط مسئولان زندان به برخی از زندانیان منتخب توزیع می‌شود و با قیمت‌های گزاف به سایر زندانیان فروخته می‌شود. این امر نه‌تنها سلامت جسمی زندانیان را تهدید می‌کند بلکه به ترویج خشونت و سوءاستفاده در درون زندان دامن می‌زند.
۶: نقش مقامات زندان در نقض حقوق بشر:
مهرعلی فرهنگ (رئیس زندان) و اسماعیل قلی‌زاده (معاون زندان) نقش فعال و مستقیمی در مدیریت سیستم شکنجه، آزار و اذیت زندانیان دارند. این افراد به‌عنوان مسئولان اصلی نقض حقوق بشر در زندان سلماس شناخته می‌شوند و باید در فهرست تحریم‌های بین‌المللی قرار گیرند.
در راستای حمایت از حقوق زندانیان و مقابله با نقض گسترده حقوق بشر در ایران، سازمان حقوق بشر هانا از نهادهای بین‌المللی درخواست می‌کند:
از دولت‌های دموکراتیک و سازمان‌های بین‌المللی می‌خواهیم تا از همه ابزارهای دیپلماتیک برای تحت فشار قرار دادن جمهوری اسلامی ایران به منظور پایان دادن به نقض حقوق بشر استفاده کنند.
اعمال تحریم‌های بین‌المللی علیه مهرعلی فرهنگ، اسماعیل قلی‌زاده، و سایر مقامات دخیل در نقض حقوق بشر در زندان مرکزی سلماس.
درخواست برای اعزام ناظران مستقل بین‌المللی جهت بررسی وضعیت زندان‌ها و گزارش از شرایط واقعی در زندان‌های ایران، به‌ویژه زندان مرکزی سلماس.
تلاش برای ثبت پرونده‌های قضایی در دادگاه‌های بین‌المللی علیه مقامات جمهوری اسلامی که در نقض حقوق بشر، شکنجه و آزار زندانیان نقش دارند.