ڕێکخراوی مافی مرۆڤی هانا بە بۆنەی ٢٥ی نوامبرەوە ڕادەگەیەنێ لە ئێران توندوتیژی لە سەر بنەمای ڕەگەزی دژی ژنان هێشتاش هەر بەردەوامە و یەکێک لە سەرەکیترین کێشەکانی بواری مافی مرۆڤە و لەگەڵ بەڵێنەکانی حکومەتی ئێران لە چوارچێوەی ستانداردە نێونەتەوەییەکان، بۆ وێنە جاڕنامەی جیهانی مافی مرۆڤ، بەیاننامەی ١٩٩٣ی نەهێشتنی توندوتیژی دژی ژنان و پێوەرەکانی مافی مرۆڤ ناتەبایە. هەرچەندە ئێران پشتیوانی لە کۆنوانسیۆنی نەهێشتنی هەڵاواردن دژی ژنان نەکردووە و پەسندی نەکردووە، بەڵام زۆربەی بنەما سەرەکییەکانی لە مافە نێونەتەوەییەکان بوونە نەریت و ئەرک دەخاتە ئەستۆی دەوڵەت بۆ ڕەچاوکردنی لە دارشتنی سیاسەت و یاساکان.
بەپێی ئامارەکانی ناوەندی پلەی ژنانی نەتەوە یەکگرتووەکان، ١٧.٦ لە سەدی ژنانی ١٥ تا ٤٩ ساڵان لە ساڵی ڕابردوودا لە لایەن شەریکی ژیانیانەوە ڕووبەڕووی توندوتیژی جەستەیی یا زایەندی واتە جنسییەوە بوونەوە. ئامار و زانیارییە نەتەوەییەکان ڕێژەی توندوتیژی ناو بنەماڵە بە ٦٦ لەسەد دەخەمڵێنن و بەراوردی دەکەن. ئەم ئامارە دەریدەخا مافی سەرەتایی و بنەڕەتی ژنان، بۆ وێنە مافی ئەمنییەتی تاک و یەکسانی، بە ڕێژەیەکی بەربڵاو پێشێڵ دەکرێ و زۆربەی ڕووداوەکانیش بە هۆی نەبوونی زانیاری و مکانیسم و ڕێگەچارەی ئەمن ڕاپۆرتەکانی بەڕێ ناکرێ و نانووسرێ.
ڕێکخراوی مافی مرۆڤی هانا جەخت دەکاتەوە لە سەر ئەوەی ژنانی کەمینە ئایینییەکان لە ئێران بەرەوڕووی ستەمی دووقات یا دووبەرابەر دەبنەوە، چونکە یاساکانی بنەماڵە بۆ ئەوان بە پێی ڕێوشوێن و یاسای فقهی جیاواز بەڕێوەدەچێ. ئەم هەلومەرجە لە هەڵسەنگاندن لەگەڵ ژنانی سەر بە ئایینی فەرمی وڵاتیش هەڵاواردنی زیاتر پێکدێنێ و دەبنە هۆی پێشێل کردنی مافی یەکسان لە پێکهێنانی ژیانی هاوبەش، جیابوونەوە، میرات، مافی چاوەدێری لە مناڵان و مافی تاک. یەکسانسازی یاسای بنەماڵە بۆ ژنان بە گشتی، بە بێ جیاوازی ئایینی، پێویستییەکی بنەڕەتییە بۆ نەهێشتنی ستەمی دووقات و دەستەبەر کردنی یەکسانی لە بواری یاساییەوە.
ڕێکخراوی مافی مرۆڤی هانا خوازیاری ئەوەیە ئەم هەنگاوانەی خوارەوە بەپەلە بەڕێوەبچن:
- پەسند کردنی یاسای کۆگری بەرەنگار بووەنەوەی توندوتیژی دژی ژنان بە زەمانەت و بەڵێنی بەڕێوەبردنی بە شێوەی ئاشکرا و ڕۆشن.
- پێکهێنانی مکانیسم و ڕێگەچارەی سەربەخۆ، ئەمن و نهێنی بۆ دانی ڕاپۆرت.
- بەڕێوەبردنی لێکۆڵینەوەی بێلایەن و پێوشوێن گرتنی یاسایی ئەنجامدەر یا تۆمەتبار.
- دەستەبەر کردنی دەستڕاگەیشتنی ژنان بە خزمەتگوزاری فرەڕەهەندی.
- گۆڕینی یاساگەلی هەڵاواردن و داڕشتنی یاسای بنەماڵە وەک یەک و یەکسان بۆ هەموو ژنان، بێ جیاوازی و جوێ کردنەوەیان لە بواری ئایینییەوە.
- بەڕێوەبردنی پڕۆژەی میللی بۆ بردنەسەرەوەی وشیاریی گشتی و گۆڕینی بۆچوونگەلێک کە هەڵاواردنی تێدایە.
- پێکهێنانی ڕێوشوێنی چاوەدێری سەربەخۆ بۆ هەڵسەنگاندنی کردەوەی دەوڵەت.
ڕێکخراوی مافی مرۆڤی هانا وەبیردێنێتەوە کە بەرەنگار بوەنەوەی توندوتیژی دژی ژنان و نەهێشتنی هەڵاواردن، بەڵێنی یاسایی دەوڵەتی ئێران لە چوارچێوەی بنەما نێونەتەوەییەکانی مافەکانی مرۆڤە و بەشداریی ناوەندە مەدەنییەکان، کۆمەڵی مافناسان و راگەیەنەرەکان لەم ڕێگایەدا پێویستە.
ڕێکخراوی مافی مرۆڤی هانا
ژنێڤ نوامبری ٢٠٢٥